Dişsizlik ne tür sorunlara yol açar?
Dişsizlik bireylerin hem fizyolojisi hem de psikolojisi üzerinde olumsuz etkiler bırakır. Fiziksel olarak En önemli sorun hastanın besinleri iyi çiğneyememesi ve buna bağlı olarak sindirim problemlerinin ortaya çıkmasıdır.
Hastaların diğer bir problemi estetik beklentilerdir. Dişsiz bireyler için hem kendilerini dişsiz görmek ve hem de diğer insanların onları dişsiz görmesi ciddi bir travma oluşturabilir. Bireyler genellikle her yaşta estetik olma beklentisi içindedir. Ayrıca hasta kısmen ya da tamamen dişsiz olduğunda konuşma ile ilgili problemler de ortaya çıkabilir. Dişlerin olmaması seslerin normal oluşmamasına ve hastanın konuşmasının anlaşılamamasına neden olur. Özellikle estetik ve konuşma problemleri nedeniyle sosyal ilişkilerinde problemler yaşayabilirler. Dişsizlik ile ilgili diğer bir sorun hastanın mevcut protezi olmadığında dokular aralıklı ve kısa süreli basınç alamadığı için, ağız içi yumuşak ve sert dokularda ortaya çıkan erime ve kayıplardır. Tüm bu sebeplerden dolayı, beklentileri karşılamak ve kalan dokuların sağlıklı kalmasını sağlamak için dişsiz hastalarda protez yapımı gereklidir.
Hiç dişleri olmayan hastalarda ne tür protezler yapılabilir?
Hiç dişleri olmayan hastalarda eğer mevcut kemik ve dokular uygunsa öncelikli olarak 2 implant yerleştirierek klasik implant protezleri yapılabilir. Bu işle rutin olarak kabul edilmiş bir işlemdir. Eğer hasta ekstra ilave tutuculuk istiyors 4 implant yerleştirilerek implant üstü hareketli protez yapılabilir. Hastanın posteror bölgelerinde yeterli kemik yüksekliği ve genişiliği mevcutsa implant üstü sabit protezleri düşünebiliriz. Çünkü alt ve üst çenelere ayrı ayrı yerleştirilen 6-8 adet implant sayesinde hasta sabit yani çıkmayan protezlere sahip olur. Eğer mevcut kemik 6-8 adet implant için uygun değilse, ön bölgelere 2-4 adet implant yerleştirilerek tutuculuk problemi olmayan hareketli protezler yapılabilir.
Ancak eğer hastanın dokuları implant uygulaması için uygun değilse uygulanacak protez türü dokulardan destek alan tam protez olmalıdır.
Takma dişler ağız kokusu yapar mı?
Eğer ağız hijyeni yeterliyse yani hasta protezlerinin ve ağız içerisinin bakımını doğru bir şekilde yapıyorsa takma dişler ağız kokusu yapmaz. Ancak hasta eğer protezlerini yemeklerden sonra fırçalamıyorsa ve geceleri protezlerini çıkarmıyorsa protezlerin altında kalan dokularda reaksiyon ortaya çıkabilir. Protez stomatiti adı verilen bu reaksiyon ve hijyen eksikliği nedeniyle ağız kokusu meydana gelebilir.
Hareketli protezler nelerdir? Çeşitleri nelerdir?
Hareketli protezler, tam ve bölümlü protezler olarak iki farklı şekilde olabilir. Tam protezler ağzında hiç diş olmayan insanlara uygulanır.Tam protezler d işsiz yumuşak doku ve altındaki kemik tarafından desteklenen, ağız içinde çeşitli yollarla tutuculuk sağlayan ve takıp çıkarılabilen aygıtlardır. Bölümlü protezler ise ağzında bir veya birden çok diş eksikliği olan hastalara yapılan ve hastalar tarafından takılıp çıkarılabilen protez türüdür. Hareketli bölümlü protezlerde iskelet protezler ve hassas ibağlantılı protezler olarak 2 ye ayrılır.İskelet protzler dişlerin üzerine tutuculuk sağlamak için yerleştirilen metal tellerinden dolayı kancalı protez ismini alır. Hassas bağlantılı protezler ise estetik olarak kancaların görünmemesi amacıyla dişlere özel tutucu sistemlerin yerleştirildiği estetik protez tipidir.
Protezlerime ne zaman alışacağım? Konuşma zorlukları yaşayabilecek miyim?
Protezleri taktıktan sonra kasların dilin ve diğer yumuşak dokuların proteze adapte olması için birkaç hafta geçmesi gereklidir. Konuşma problemlerinin büyük çoğunluğu ise protezi kullanmaya başladıktan itibaren birkaç hafta içinde dilin adapte olmasıyla ortadan kalkar. Protez hastalarının bu süreci daha hızlı atlatmaları için yüksek sesle okuma yapmaları önerilebilir.
Protezlerin ideal ömrü ne kadardır? Ömür boyu kullanılabilir mi?
Protezler idealde yaklaşık 5 sene ağızda kalıyorsa başarılı sayılabilir. Ancak, zaman içerisinde dokularda ve mevcut dişlerde meydana gelen değişiklikler, protezlerde ortaya çıkan aşınmalar ve ağız ortamının yenilen ve içilen her türlü gıdadan etkilenmesi nedeniyle protezleri ömür boyu kullanmak mümkün olmamaktadır. Protezlerin uzun dönemde kullanılması sonucunda ağız içi dokularda meydana gelen zararların önlenmesi açısından diş hekimine yıllık kontrole gidilmesinde fayda vardır.
Protezlerimi sürekli takmak zorunda mıyım?
Tam ya da bölümlü tüm hareketli protezler geceleri hariç sürekli kullanılmalıdır. Geceleri ise protezlerin kapladıkları doku alanlarını dinlendirmek amacıyla fırçalanıp temizlendikten sonra su içine koyulmalıdır. Diş sıkma ve gıcırdatma alışkanlığı olan hastalarda protezlerin gece çıkareılmaması tavsiye edilir. Bununla birlikta ayrıca sosyal nedenler sebebiyle geceleri protezlerini çıkarmak istemeyen hastalara gündüz yalnız kaldıkları zaman protezlerini çıkarmaları da söylenebilir.
Yapıştırıcı toz kullanmamın protezime alışmamda faydası var mıdır? Zarar verir mi?
Yapıştırıcı toz, krem ya da tabaka şeklinde piyasada bulunan protez adezivleri adı verilen protez yapıştırıcılarıdır. Protez adezivleri yeni protezlere alışma döneminde özellikle hasta ilk kez tam protez kullanıyorsa geçici olarak kullanılabilir Protez adezivlerinin çok uzun süre kullanılmamasını tavsiye ediyoruz çünkü normalde iyi yapılmış bir protazle protez adezivine ihtiyaç duymaz. Bazı durumlarda ilave güvenlik ihtiyacı hisseden hastalar(spiker, politikacı) protez adezivleri kullanabilir.Protez adezivlerinin uygulanımı çok kolay değildir oldukça yapışkan olmaları nedeniyle protezlerin temizlenmesi oldukça zordur ve kolayca çözündükleri için yapışkanlıkları kısa sürede azalır. En fazla 6 saatte bir değiştirilip yeniden uygulanması lazımdır.
Ancak, ağız dokularıyla uyumu bozulmuş, kırık, çatlak ve eksik kısımları olan protezlerde, içeriğindeki malzemelere karşı alerjisi olan hastalarda ve ağız kuruluğu olan bireylerde kullanılmamalıdır. İçeriğindeki sodyum iyonları dokuyla uzun süreli temasta olduğundan hipertansiyonlu hastalarda protez adezivlerinin devamlı kullanımlarından kaçınılmalıdır. Ayrıca ağızda doğal dişlerin olduğu vakalarda PH değeri 5.5 altında olan protez adezivleri kullanılmamalıdır. Çünkü düşük PH’lı adezivler çürük oluşturma potansiyeline sahiptir. Adezivlerin uzun süreli kullanımları, bazı mikroorganizmaların üremesini arttırıp, bazılarınınkini azaltarak ağız içi mikroorganizmalarında da değişikliğe sebep olabilir. Bu nedenle, ancak hekim tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
Protezlerimin bakımını nasıl yapmalıyım? Çamaşır suyunda bekletirsem zararverir mi?
Akrilik veya metal kaideli protezler, her öğünden sonra yumuşak bir fırça, sabun ve soğuk suyla fırçalanmalıdır. Ancak protezlerin sadece mekanik olarak temizlenmesi yeterli değildir, kimyasal temizleme de gereklidir. Haftada 1-2 kez ticari temizleme tabletleri içeren bir solüsyonun içerisine konulmalıdır. Protezleri ilgili solüsyonda bekletme süresi birkaç saat olmalıdır. Asit içerikli temizleyiciler metal içeren protezlerde kullanılmamalıdır. Halk arasında çamaşır suyu olarak bilinen sodyum hipoklorit ise ancak belli oranlarda seyreltilerek protez temizliğinde kullanılabilir (Bir bardak suya 1-2 damla çamaşır suyunda 20 dakika). Yüksek oranda çamaşır suyu kullanılır ise, protezlerin yapısı ve rengi bozularak gıda artıklarının daha fazla tutunmasına ve dayanıklılığının azalmasına neden olabilir. Protezler asla kaynama derecesinde su ile yıkanmamalı ve kaynar suda bekletilmemelidir. Kaynar su protezlerin renginde ve yapısında değişikliklere neden olmaktadır. Bu nedenle hastalar protezlerinin temizliği ve kullanacakları ticari ürünler konusunda hekim tarafından yönlendirilmelidirler.
Hareketli protezlerde porselen dişler en iyi seçim midir?
Hareketli protezlerde yakın geçmişte porselen dişler estetik avantajları nedeniyle daha yaygın olarak kullanılmaktaydı. Ancak porselen dişlerin protez akriliğine olan bağlantısının yetersizliği, kullanım sırasında fazla ses çıkarması gibi dezavantajları nedeniyle günümüzde dayanıklılığı ve estetiği porselen dişlere benzeyen, proteze bağlantısı kimyasal olan akrilik dişler daha sıklıkla tercih edilmektedir. Fakat eğer hastanın protez altında kalacak kemik dokusu yeterli yükseklikteyse, protez dişler tarafından destekleniyorsa porselen dişlerin kullanılmasında sakınca yoktur.
Hareketli protezlerde metal kancaların gözükmesi önlenebilir mi?
Hareketli protezlerde metal kancaların gözükmemesi için ya halk arasında çıtçıtlı olarak adlandırılan hassas bağlantılı protezler ya da diş rengi kroşelerin kullanıldığı protezler uygulanmalıdır. Hassas bağlantılı protezlerde metal kroşe ya da kancaların görevi dişlerin üzerinde yer alan ve estetik olarak görünmeyen özel bağlantılar ile sağlanır. Hassas bağlantılardan başka asetal ya da deflex gibi diş rengi kroşeler kullanılarak da metal kroşelerin estetik dezavantajları elimine edilebilir. Bu tip kroşeler diş renginde oldukları için metalin olumsuz rengi yerine daha doğalbir görüntü verirler. Hassas bağlantılı protezlerin ve diş rengi kroşelerin metal kroşelerden farkı maliyetlerinin daha yüksek olmasıdır.
Kaynak: İstanbul Dişhekimleri Odası İnternet Sitesi - Prof.Dr.Yasemin Kulak Özkan